Uniswap gibi merkeziyetsiz borsalarda, dünyadaki herkes fon sağlayabilir ve takas ücretlerinden getiri elde edebilir. Küresel olarak erişilebilir bir likidite protokolünün oluşturulması, DeFi’nin son yıllarda yaygınlaşması için muhtemelen en önemli gelişmelerden biridir. Artık herhangi bir DeFi protokolü, uygulamaları veya ürünleri için likidite sağlamak adına Uniswap’ın izinsiz otomatik token değişiminden yararlanabilir.
Uniswap, Kyber ve Balancer gibi merkeziyetsiz borsaların kullandığı otomatik piyasa yapıcı (AMM) teknolojisi, DeFi’nin bilinen sırlarından birine rağmen artarak kullanılmaya ve değer olarak yükselmeye devam ediyor. Ağustos ayında merkeziyetsiz borsaların hacmi toplamda $5 milyarı geçti. Ağustos ayının ilk 15 gününde, tüm Temmuz ayı hacminin % 86'sı kadar işlem gördü (tarihsel rekor 4,4 milyar dolardı). Geçtiğimiz hafta merkeziyetsiz borsalarda işlem hacmi % 68 artarak DeFi dünyasında kitlenen kripto para arzı $6 milyarı geçti.
Peki Uniswap gibi AMM teknolojisi kulanan merkeziyetsiz borsaların bu bilinen sırrı nedir? İşte tam bu noktada kullanıcılar Impermanent Loss (IL), “Kalıcı Olmayan Kayıp”, ile karşılaşıyor. Bu kavramın somut dünyaya yansıması, AMM’lere likidite sağlayan kullanıcıların, sadece kripto paralarını cüzdanlarında tutmaya kıyasla, kripto varlıklarında değer kaybettiği bir senaryo ile karşı karşıya kalabilme ihtimali doğurmasıdır. Aslında ekonomide bu terime benzer, fırsat maliyeti (opportunity cost) kavramı benzer etkiyi yaratmaktadır.
“Kalıcı Olmayan Kayıp” olarak bilinen bu risk, birçok ana akım ve kurumsal kullanıcının likidite sağlamasına engel olmuştur, çünkü geleneksel pasif gelir yaratan finansal ürünlerin aksine, AMM’ler temel bir satın alma ve tutma stratejisine kıyasla daha kötü performans gösterme riskini taşır.
Bazı kullanıcılar bu riskin tamamen farkında değilken, diğerleri konsepte belirsiz bir şekilde aşinadır. Ancak çoğu insan kalıcı olmayan kaybın nasıl ve neden meydana geldiğini gerçekten anlamamaktadır.
Bu yazı, kalıcı olmayan kaybı, basit terimlerle açıklamayı amaçlamaktadır ve likidite sağlayıcılarının arbitrajcılara tercih eden bir AMM tasarımı yoluyla risklerini hafifletmenin olası yollarını araştırmaktadır.
Kalıcı olmayan kayıp nedir?
Basitçe söylemek gerekirse, kalıcı olmayan kayıp, kripto varlıklarınızı bir likidite sağlayıcısı olarak merkeziyetsiz borsalara eklemenizle, onları cüzdanınızda tutmak arasında ortaya çıkan değer farkıdır.
Kalıcı olmayan kayıp, Uniswap gibi bir borsada kullanıcı olarak likidite sağladınız kripto paraların arasındaki fiyatın herhangi bir yönde farklılık gösterdiğinde ortaya çıkar. Bu kripto paralar arasındaki farklılık ne kadar fazla olursa, kalıcı olmayan kayıp o kadar büyük olur.
Neden “kalıcı olmayan”?
Eğer Uniswap’ta likidite olarak sağlanan bu kripto paraların (nispi / göreceli) fiyatları, Uniswap’a likidite sağladınız anki orijinal fiyat dengesine döndüğü sürece, kayıp ortadan kalkar ve işlem ücretlerinin bir kısmını gelir olarak siz kazanırsınız.
Ancak geçtiğimiz yıllarda bu yöntemle pasif gelir elde edenler gibi büyük kayıplar yaşayanlarda oldu. Çoğu zaman, kalıcı olmayan zarar kalıcı hale gelebilir, ticari gelirinizi tüketebilir veya negatif getiriye sebep olabilir.
Nasıl Oluşur?
Kalıcı olmayan kaybın nasıl meydana geldiğini anlamak için, öncelikle Uniswap gibi merkeziyetsiz borsalar üzerinde AMM fiyatlandırmasının nasıl çalıştığını ve arbitrajcıların oynadığı rolü anlamamız gerekir.
En basit haliyle, AMM’ler Binance ve FTX gibi merkezi borsalar ya da dış pazarlardan kopuktur. Kripto fiyatları dış pazarlarda arz ve talep dengesine göre değişirken, bir AMM, fiyatlarını otomatik olarak ayarlamaz. Bu durumda, bir arbitrajcının gelip AMM tarafından sunulan fiyatlar dış pazarlarla eşleşene kadar aşırı fiyatlı olan varlığı satmasını veya düşük fiyatlı varlığı satın alması için bir finansal fırsat yaratır.
Bu süreç sırasında, arbitrajcılar tarafından elde edilen kar, likidite sağlayıcılarının ceplerinden etkin bir şekilde çıkarılır ve bu da kalıcı olmayan kayba neden olur.
Örneğin, 50/50 oranında ayarlanmış iki varlığı olan ETH ve DAİ olan bir AMM düşünün. Aşağıda gösterildiği gibi, ETH fiyatındaki bir değişiklik, arbitrajcılara likidite sağlayıcıları pahasına kar elde etme fırsatı sunar.
Farklı fiyat hareketlerini incelerseniz, ETH fiyatındaki küçük değişikliklerin bile likidite sağlayıcılarının kalıcı olmayan kayba uğramasına sebep olabileceğini görebilirsiniz:
Açıkçası kalıcı olmayan kayıp, AMM’lerin günlük kullanıcılar ve kurumlar arasında yaygın bir şekilde benimsenmesi için ele alınması gereken önemli konulardan biridir.
Kullanıcıların önemli kayıplardan kaçınmak için AMM’deki değişiklikleri sürekli olarak takip etmeleri ve bunlara göre hareket etmeleri bekleniyorsa, likidite sağlanması yalnızca en bilgili tüccarlar için ayrılmış bir düzen haline gelir.
Zamanla endüstrinin bu kayıpları azaltmak için yeni mekanizmalar keşfetmesi son derece önemli olacaktır. Nihayetinde, eğer doğru şekilde yapılırsa, kalıcı olmayan zararı ortadan kaldırmak, Uniswap’ın küresel finans için durdurulamaz bir likidite protokolü olarak yayılmasını sağlayacaktır.
Bizi asıl heyecanlandıran konu ise kullanıcılar ve adaptasyon adına ne yapılacağıdır. Bu alandaki girişimciler ve yazılımcılar AMM riskini takip etmek ve yönetmek için ikinci katman uygulamaları tasarlamak yerine, protokol düzeyinde kalıcı kaybı azaltmaya çalışan modelleri geliştirmelidir.
Kalıcı olmayan kayıp hakkında daha fazla bilgi için:
- Kalıcı Olmayan Kaybı Ortadan Kaldırmak (Fitzner Consulting)
- AMM’lerde Likidite Sağlama Riski / Ödülü (AlfaBlok)
Kalıcı Olmayan Kaybı Nasıl Azaltabiliriz?
Neyse ki, endüstri kalıcı olmayan kayıplara karşı mücadelede ilerleme kaydediyor. Bu ilerleme, bir AMM’deki kripto para fiyatları arasındaki farklılığın en aza indirgenmesi ile, kalıcı kayıp riskinin azaltabileceğinin farkına varılmasıyla başlandı.
Bir AMM’deki kripto paralar arasındaki nispi fiyatlar sabit kalırsa (her iki kripto paranin başarısız olmayacağı varsayılırsa), likidite sağlayıcıları daha az risk taşır ve takas ücretlerinin aslında onlara bir kar getirmesi konusunda daha emin olabilirler.
Günümüz AMM modelinde, “ayna varlıklara” (veya sabit bir fiyat oranını koruyan kripto paralara) sahip AMM’lerin, kâr için optimize edilmiş yapıları sayesinde önemli miktarda likidite çekerek, kalıcı kayıplara karşı özellikle dirençli oldukları görülmüştür.
Bu, Uniswap’ta sETH / ETH gibi AMM’leri ve Curve’de DAI / USDC / USDT / TUSD gibi stabil kripto tabanlı AMM’leri içerir.
Bu strateji ile, ETH’nin fiyatının artması veya düşmesi fark etmeksizin, likidite sağlayacıları ödüllerini kalıcı olmayan kayıplardan koruyabilirler.
Kilit Çıkarımlar
- Kalıcı olmayan kayıp problemi, Uniswap gibi merkeziyetsiz borsaların başarısının açık ara en büyük belirleyicilerinden biridir.
- AMM’lerin, likidite havuzlarına katkıda bulunarak karşılığında takas gelirleri olarak ödüllendirme fırsatı sunduğunu öğrendik.
- Kripto piyasalarında güçlü dalgalanma zamanlarının likidite sağlayıcılarını olumsuz etkileyebileceğini tespit ettik.
- “Ayna varlıklara” sahip AMM’lerin kalıcı kayıplara karşı özellikle dirençli olduklarını gördük.
- Likidite teşviklerinin önemi küçümsenmemelidir. Finansta likidite her şeydir. Bu, merkezi olmayan borsalar için de geçerlidir.
DeFi akımı, herkesin likidite sağlaması için açık bir teşvik mekanizması görevi görmekle ve böylelikle ağ getirilerinin akışlarını yönlendirerek küresel finansta yeni bir paradigma oluşturma potansiyeline sahiptir. Bu sadece bireylerin DeFi’ye katılma isteğini artırmakla kalmaz, aynı zamanda kalıcı olmayan kaybın etkilerini hafifletmede ek bir rol oynar.
Uniswap’i ve potansiyelini anlamaya başladığımızda, kalıcı olmayan kaybı sorunsuz ve sezgisel bir şekilde azaltmaya çalışabileceğimiz yollar görmek ilginç olacaktır.
Yararlı Linkler ve Sosyal Medya Kanalları:
BiLira Nedir? | BiLira Whitepaper | BiLira Yardım Merkezi
Website | App | LinkedIn | Twitter | Telegram | Youtube
Bize Ulaşın: hello@bilira.co
